طراحی داخل بانک

طراحی داخلی بانک؛ کارمندان تقریبا نیمی از ساعات کاریشان و یک سوم کل زندگی خود را در داخل فضاهاي اداري سپري می کنند ،

در طول عمر یک ساختمان اداري، فضاي آن ممکن است براي اهداف مختلفی که هر یک جهت کار مشخصی

برنامه ریزي شده در نظر گرفته شود، در طراحی این محیط ها توجه به بسیاري از فاکتورها لازم و ضروري است

که در این میان اهمیت ارگونومی بسیار است .

عوامل انسانی دو هدف کلی را دنبال می کنند: 1 – افزایش کارآیی و بازده ي کار

2 – تقویت ارزشهاي انسانی مانند ایمنی .

یک فضاي اداري در اکثر موارد شامل صندلی ، میز ، فایل ها و کمد ها و بسیاري دیگر ملزومات است ، همچنین در نظر گرفتن فاکتور هایی چون روشنایی ، دما ، تهویه مناسب ، سرو صدا و پاسخ به نیاز هاي روانی کارمندان و مخاطبین آنها نیز قابل توجه است .

در گرداوري مطالب پیش رو پیرامون بررسی ارگونومی در طراحی داخلی بانک از منابعی همچون کتاب و اینترنت و بررسی هاي میدانی و مصاحبه کمک گرفته شده است. مطالب گرداوري شده نهایتا ما را به این نکته سوق می دهد که درنظر گرفتن عناصر مختلف طراحی داخلی بانک منجر به خلق طرحی موفق که خود نقشی موثر در افزایش راندمان

کاري کارمندان دارد، می گردد.

-1 مقدمه

ادارات و محیط کار، امروزه بیشتر از هر دوره ي دیگري باسرعت زیاد در حال تغییر هستند. نواوري ها در فناوري

سبب شده که افراد و سازمان ها بتوانند راه هاي جدیدي از کار کردن را تجبه نمایند . ادارات در حال حاضر، به

طور بنیادي تغییر یافته اند و این تغییرات بر روي کارمندان واستفاده کنندگان از محل هاي کار تاثیر بسیار زیادي

دارد، بنابراین طراح موظف است تا براي دستیابی به کارایی بهینه وکاهش استرس و فشار فیزیکی و ذهنی بر

کارمندان با تمامی جنبه هاي این تغییرات مواجه گردد.

تحقیقات گسترده اي ه این مقاله بر پایه ان ها شکل گرفته است بر روي طراحی فضاي داخلی بانک ها تمرکز دارد

و می کوشد تا اهمیت عناصر مختلف در فضاي داخلی معماري (از قبیل مبلمان، نور، اکوستیک، گرما و تهویه،

سطوح داخلی و …) را در کارایی بهتر کارمندان چه از نظر فیزیکی و چه از نظر فکري، بیان نماید. موضوع اصلی

مقاله ریشه در طراحی داخلی و معماري داخلی دارد، در حالی که سوالات و متغیرهاي مقاله از گرایش هاي مرتبط

چون روانشناسی کار، رفتار سازمانی، مطالعات و دانش محیطی ریشه می گیرد.

این مقاله سعی دارد با ارائه راهکارهایی پیرامون عناصر مختلف معماري داخلی بانک به طراحی هر چه بهتر این

فضاي اداري کمک نماید.

ارگونومی

ارگونومی علم اصلاح و بهسازي محیط کار، شغل و تجهیزات و تطابق ان با قابلیت ها و محدودیت هاي انسان

است. بدون شک بکارگیري ملاحظات ارگونومیک و اموزش در این زمینه در هر سازمانی نقش به سزایی در

مدیریت بهره وري ان سازمان دارد. عدم رعایت این ملاحظات منجر به کاهش انگیزه و بازده نیروي انسانی، افزایش

میزان جابجایی و غیبت کارکنان و در نهایت کاهش اثر بخشی، کارایی و بهره وري سازمان می گردد.

بانک

محیط کاري براي بسیاري مانند خانه دومی است که تقریبا نصف ساعات کاري خود را در ان می گذرانند. در

امریکا در سال 1990 ، تعداد کسانی که در دفتر کار می کردند از تعداد کار گران کارخانه ها بیشتر بود، در این

29 ملیون نفر بودند. بنابراین جاي شگفتی نیست / 44 ملیون نفر و کارگران کارخانه ها 8 / سال کارکنان دفتري 8

که طراحی محیط هاي اداري به صنعتی بزگ تبدیل شود.

بانک ها نیز ازجمله فضاهاي اداري هستند که شرایط لازم براي طراحی ان ها متنوع بوده و به ماهیت کار بستگی

دارد (مثلا بانکی با مشتریان بسیار، یا سازمانی که با سرمایه گذاري هاي فراوان و کار مشارکتی سر و کار دارد.) در

کل، وظیفه ي بانک پرداخت و برداشت پول، به صورت نقدي یا به هر صورت دیگر است. رویه ي کار باید تا حد

امکان، سریع، ایمن و اسان باشد.

مشتریان از خارج و از خیابان وارد شده، از یک لابی وارد سالن بانک می شوند. در سالن بانک، اغلب نیمکت ها و

صندلی هایی براي مشتریانی که در انتظار هستند و میزهاي تحریر کوچکی براي مشتریانی که کار نوشتنی دارند،

تعبیه شده است. در سالن بانک قسمت هایی نیز براي انجام مبادلات وجود دارد.

فعالیت هاي بانکی

در همه ي کارهاي طراحی، متخصصان باید کارکردها و تکالیف مردم را در هنگام استفاده از انچه طراحی می

کنند، به خوبی درك کنند. فعالیت هاي بانکی به سه دسته تقسیم مشوند:

– شناخی

– راه کاري

– اجتماعی

شناختی:

 تهیه و جمع اوري اطلاعات

ذخیره سازي و بازیافت اطلاعات

خواندن وغلط گیري

تحلیل داده ها و محاسبه

طرح ریزي و زمان بندي

تصمیم گیري

راه کاري:

پر کردن فرم ها

وارسی اسناد

اجتماعی:

تلفن زدن

دستور دادن

مشورت کردن

برگزاري جلسه

انواع مهم ارتباطات در بانک

از انجایی که بانک ها فضاهاي اداري مشتري محوري محسوب می شوند، ارتباطات بین مشتریان و کارمندان قابل

توجه بوده و انواع ان به ترتیب اهمیت به قرار زیر می باشد:

رودررو

کتبی

تلفنی

از میان فعالیت هاي بانکی ذکر شده، تهیه و جمع اوري اطلاعات از مشتریان بیشتر حائز اهمیت بوده و یکی از

معیارهاي طرح خوب تسهیل این کارکرد می باشد.

اصول حاکم بر طراحی بانک

پلان بانک

به طور کلی فضاهاي اداري به سه دسته تقسیم می شوند:

پلان بسته

پلان باز

پلان باز تعدیل شده

انتخاب هر یک از نمونه هاي فوق به موارد زیر بستگی دارد:

1. میزان انعاف پذیري مورد نیاز طراحی

2. میزان خصوصی بودن صوتی و تصویري

3. هزینه هاي اولیه

دفاتر پلان بسته، داراي دیوارها یا پارتیشن هاي تمام قد است که فضا ها را به دفاتر اداري داراي درب تقسیم می

کند.

در دفاتر پلان باز، تمامی محل هاي کار فردي، در یک فضاي باز بدون تقسیمات تمام قد تا سقف یا در قرار دارد.

فضا با پلان ازاد الزاما نباید محیطی یکپارچه داشته باشد بلکه ممکن است با اثاثیه و دیوارهاي متحرك به چند

بخش تقسیم شده باشد.

دفاتر پلان باز تعدیل شده عناصر هر دو مورد را، با قرار دادن برخی محل هاي کار فردي در یک پلان باز با سیستم

هاي مبلمان در هم می امیزد.

در بانک هاي مدرن تمایلی به طرح هاي کلی پلان ازاد وجود دارد. هدف از ان مهیا سازي فضاي بیشتر براي

مشتریان است و اینکه ان ها خود را در ارامش بیشتر احساس کنند.

اصول پلان باز

هدف ایده ي پلان باز، نزدیک کردن کارکنان و مشتریان به همدیگر و مقصود نهایی، ایجاد محیطی براي خدمات

پیشرفته و تحکیم کار بانک است که اصولی براي ان در زیر ذکر شده است:

فضاي اختصاص یافته به مشتري به حداکثر رسانده شود؛ تا حد امکان پیش خوان هاي خدمات به

دیوارهاي پیرامونی نزدیک شود؛ فضاي کارکنان پشتیبانی و تجهیزات کاهش داده شود.

فضاي پروسه ها و محوطه هاي ایمنی به حداقل رسانده شود.

یک محیط باز، جذاب و دوستانه براي مشتري پدید اورده شود که مشتري را راحت جذب کند

هر سرویسی به اسانی پیدا شود و مشتري بتواند براحتی در بانک رفت و امد و گردش کند.

مزایاي فضا با پلان باز

انعطاف پذیري

بهبود روابط اجتماعی

استفاده ي حداکثر از مساحت فضا

سومین همایش ملی معماري داخلی و دکوراسیون

موسسه آموزش عالی آزاد دانش پژوهان

ایجاد محیط کاري برابر از نظر سلسله مراتب

افزایش ساعات کاري مفید

انعطاف پذیري: انعطاف پذیري یکی از مزایاي دفاتر با پلان ازاد است، فضا را می شود به اسانی به شکل جدیدي

تقسیم بندي کرد تا با نیازها و الگوهاي کاري در حال تغییر تطبیق پیدا کند.

استفاده ي حداکثر از مساحت فضا: از مساحت فضاي موجود بهتر می توان استفاده کرد زیرا جاي کمتري به

راهروها و دیوارها اختصاص داده می شود.

بهبود روابط اجتماعی: برقراري روابط اجتماعی بین کارمندان و همچنین بین مشتریان و کارمندان با وجود پلان

ازاد مناسب تر است.

ایجاد محیط کاري برابر: اصولا پیدا کردن سلسله مراتب مقامی در ادارات با پلان بسته از ادارات با پلان باز اسانتر

است. در واقع می توان گفت که در بانک ها و سایر مکان هاي کار با پلان باز، کاهش نشانه هاي مقام و ایجاد

محیط کاري برابر مشاهده می شود.

افزایش ساعات کاري مفید: پلان باز با ایجاد امکان ارتباط بصري بین کارمندان حس رقابت کاري را افزایش داده و

همچنین مانع از اتلاف وقت ناشی از انجام کارهاي متفرقه می گردد.

معایب فضا با پلان باز

افزایش مزاحمت و حواسپرتی

عدم امکان مکالمات محرمانه

مشکلات بهداشتی(تهویه)

عدم تمرکز

کنترل کمتر محیط

افزایش موارد ایجاد مزاحمت و حواس پرتی در بانک ها به دلیل استفاده از پلان ازاد دیده می شود که بعضی از

ان ها به کار مربوط اند و بقیه ماهیت اجتماعی دارند. میانگین مزاحمت یا حواس پرتی یکبار در هر 2 دقیقه می

باشد که نتیجه این امر عدم تمرکز می باشد که مانع از انجام کار به نحو احسن می گردد.

مشکلات بهداشتی:

شکایت ناشی از سردردهاي مکرر در میان کسانی که در ادارات با پلان ازاد همچون بانک کار می کند، در مقایسه

با کارکنان ادارات متعارف تقریبا 2 برابر است. اما مشکلاتی از قبیل ابریزش از چشم، صرفه، سرماخوردگی و

گلودرد بیشتر به سیستم تهویه مطبوع دز ادازات مربوط اند تا به نوع پلان ان ها.

راهکارهایی بري افزایش سودمندي و کاهش معایب پلان باز

1-هر جا که ممکن است همه ي سطوح مهم با مواد جاذب صدا پوشانده شود.

2-از تلفن هایی استفاده شود که ارام زنگ می زنند یا اول چراغ چشمک زن ان ها روشن می شود وپس از ان از

سیگنال شنیداري استفاده می کنند.

3-چندین منطقه ي خلوت در نظر گرفته شود که به اسانی قابل دسترس باشند. این مناطق می توانند اتاق هاي

کوچک با دیوارهاي کامل و در باشند و بتوان براي برگزاري جلسه ها یا مکالمات تلفنی محرمانه با راه دور از

ان ها استفاده کرد.

4-طرحی براي تهویه تهیه شود چراکه اتاقک هاي پلان ازاد معمولا مجرایی ندارند، در نتیجه این اتاقک ها به

فضاهاي بسته با هواي مانده تبدیل می شوند.

5-مسیرهاي عبور مشخصی براي مراجعان در نظر گرفته شود، مثلا تابلوهایی از سقف اویزان شود که محل

منشی ها یا مرزبندي هاي هر بخش بانک را مشخص کنند.

نور

تامین نور کافی و کنترل شدت نور یکی از موضوعاتی است که در طراحی فضاي بانک باید مورد توجه قرار بگیرد.

با توجه به استفاده زیاد از صفحات مانیتور، کنترل نور در بانک هایی که پلان باز دارند مطرح می گردد زیرا در

بانک ها شانس کمتري براي رسیدن به شرایط نوري مناسب وجود دارد. نور کافی براي هر فعالیت در هنگام

طراحی فضاهاي اداري باید در نظر گرفته شود.

صدا

طراحی مبلمان و طرح بندي فضاها در بانک باید به گونه اي باشد که امکان کنترل صدا وجود داشته باشد.

طراحان باید به این موضوع توجه داشته باشند و از صفحات اکوستیک و جداکننده استفاده کنند به طوري که

موقعیت ان به گونه اي باشد که کارمندان بتوانند ان ها را جابجا نمایند و به این ترتیب قدرت کارمندان را در

زمینه ي کنترل صداي محیط اطرافشان بالا ببرد.

رنگ

فضاي بانک نیازمند رنگ هاي روشن و ارامش بخش می باشد به عنوان نمونه می توان از رنگ کرم در این زمینه

نام برد.

استفاده ي حداقل از رنگ هاي تند همچون قرمز به دلیل داشتن اثر منبسط کننده و افزایش حساسیت به محرك

هاي خارجی و در نتیجه کاهش دقت و تمرکز.

مبلمان

گستره وسیعی از مبلمان و اثاثیه ي اداري وجود دارد. مناسب بودن اثاثیه براي هر اداره متاثر از انعطاف پذیري،

سازگارپذیري، دوام، فضاي نگهداري، اصول ارگونومیکی و زیبایی شناسی انهاست.

بسیاري از سیستم هاي مبلمان و اثاثیه در بانک ها هنوز مطابق با استانداردهاي 1980 طراحی می شوند به علاوه

از اقلامی همچون میزهاي ساده و میزهاي تحریري که سیستم هاي فایل گذاري را در خود جاي می دهند، هنوز

هم استفاده می شود اما امروزه فضاي کاري و مبلمان ان ها باید به گونه اي باشند که فراهم کننده ي انعطاف

پذیري براي فضا و پرسنل باشند و الگوهاي سلسله مراتبی گذشته را به کنار نهند. این مبلمان و فضاي اداري باید

پویا باشند تا به حداکثر رساندن ارتباطات را بسترسازي کنند.

در سالهاي اخیر تغییرات پیوسته در محیط بانکها و همچنین ورود فن اوري و ایده هاي جدید کاري واقعیتی است

که طراحان مبلمان اداري باید به ان توجه نمایند. دقیقا زمانیکه نیاز به توسعه وتغییرات جدید و کامپیوتر هاي

بزرگ ر محیط بانک می باشد ، کامپیوتر ها کوچکتر شده اند اما وسایل فرعی مانند پرینتر و… به کامپیوتر ها

اضافه میگردد و این بدین معنی است که به فضاي بیشتري نیاز است بنابراین طراحان پیوسته باید از این پیشرفت

ها و تغییرات با خبر باشند لذا شغل انها پیچیده تر و گسترده تر میگردد.

به طور خلاصه طراحان مبلمان بهتر است به نکات زیر توجه کنند:

-1  قابل حرکت بودن: راه هاي غیر مرسوم کاري و همچنین اختراعات جدیدي که در فن اوري صورت گرفته به

این معنی است که کارمندان نیازي به اقامت در فضایی مثل اداره ندارند ایده هاي جدید کاري، نیازمند ایجاد

ایستگاه هاي کاري است که هم به صورت فردي و هم گروهی قابل استفاده و مضاعف بر ان قابل حرکت باشد

بنابراین مبلمان ها باید با الگوهاي جدید کاري وقف یابند انجام کار در خانه، در حال افزایش است لذا مبلمان

ها باید به گونه اي طراحی گردند تا در وضعیت هاي مختلف متناسب با خانه، قابل استفاده باشند.

-2  انعطاف پذیري: ایستگاه هاي مستقل کاري که بتوانند با حالت هاي مختلف نشستن و فعالیت هاي مختلف

تطابق یابند یکی از بهترین ایده ها براي چنین محیط کاري است. توسعه و یا کوچک شدن ادارات همچنین

تغییرات در روش هاي کار، انعطاف پذیري مبلمان ها را ضروري می نماید. ورود فن اوري بی سیم باعث می گردد

تا نهایتا مدیریت کابلی ایجاد گردد که امکانات مختلفی را براي طراحان مبلمان ایجاد می نماید.

-3 سادگی: انجام کار به صورت فردي و ساکن در یک نقطه به سمت کار گروهی و انجام کار در نقاط مختلف، نیاز

به طراحی ساده و قابل انعطاف مبلمان را حتمی می سازد. رنگ ها و سبک هاي محدود در یک سازمان نسبت به

تنوع این موارد، ارجح تر است. این سادگی سبب می گردد که سازماندهی و چیدمان دوباره مبلمان ها به راحتی

امکان پذیر گردد.

-4 قابل تغییر بودن با توجه به سلیقه مشتري: اگر چه سادگی یکی از نکات مهم در طراحی مبلمان است، این

نگرانی وجود دارد که یک شکل بودن تمام مبلمان ها، باعث نارضایتی کارمندان گردد. لذا تغییرات محدود در رنگ

یا روکش مبلمان، اعمال سلیقه کاربران را امکان پذیر می سازد.

-5 طراحی ارگونومیک: مبلمان ها باید به گونه اي طراحی گردند که با سایزهاي مختلف افراد و همچنین شرایط

معلولین وفق یابند. مبلمان ها نیازمند طراحی به گونه اي هستند که بتوانند هم براي حالت ایستاده و نشسته

در فضاهایی که Touchdown ,Hoteling, hot-desking کارمندان مناسب باشند و بتوانند در شرایط

کارمندان ممکن است در حالت ایستاده یا نشیته به کار بپردازند، به کار روند.

-6 مسائل محیطی و اکولوژیکی باید مورد توجه قرار بگیرند و این نوع توجه از کانسپت طراحی تا استفاده نهایی

مبلمان باید مورد توجه طراحان باشد.

-7 فضاهاي اضافی : فضاهاي عمومی مانند فضاهاي استراحت، انجام فعالیت گروهی، تمرکز، فضایی براي گپ زدن

و استراحت کردن که در فضاهاي اداري اینده وجود دارند، نیز نیازمند مبلمان مناسب می باشند.

-8 توجهات فرهنگی: فضاي کاري، فرهنگ وتوجهات روانی خاص خود را دارد این یکی از نکاتی است که طراحان

مبلمان باید به ان توجه داشته باشند، به عنوان مثال اروپایی ها به طور کلی ترجیه می دهند از محصولاتی

استفاده کنند که با دوام هستند، انان توجه به ارزش هاي تاریخی دارند در حالی که کشوري مثل ژاپن علاقه به

محصولات یکبار مصرف دارد، در فرهنگ فرانسه کسی نباید پشت به نفر دیگري که وارد اداره می شود کار کند.

-9 تصویر: طراحان باید به تصویري که به وسیله سازمان ها منتشر می گردد، توجه کافی داشته باشند و مطمئن

گردند که طرح و مبلمان ان ها پیام مناسبی را ارائه می دهد.

-10 توجه به قیمت: با توجه به گفته سییر در سال 2002 ، توسعه فضاي کاري یکی از نکات مهمی است که

سازمان ها براي رسیدن به بهترین کیفیت، مدنظر دارند اما نکته قابل توجه در این مورد، کاهش بودجه است.

اجاره کردن مبلمان، این امکان را براي سازمان ها فراهم می کند تا استفاده از مبلمان در یک دوره ( تا هنگام

پرداخت اجاره) امکان پذیر گردد. این باعث کاهش هزینه ها می گردد. سرویس هاي مورد نیاز علاوه بر مبلمان،

دیوارهاي جداکننده، نورپردازي، کابینت و حتی موکت می باشد شرکت هایی مثل شرکت بین المللی کنل،

استیل، کیس و هارس این نوع خدمات را ارائه می دهند.

-11 فضاي نگهداري کافی: فضاي نگهداري کافی باید در ارتباط با نوع کار در نظر گرفته شود چرا که هنوز ذخیره

الکترونیکی براي برخی از کارها مناسب نیست. همچنین وسایل اضافی مانند کاغذ جوهر کارتریج و …و همچنین

وسایل شخصی باید فضاي مناسب در نظر گرفته شود.

-12 ظاهر: ظاهر مبلمان یکی از نکاتی است که خصوصا براي مردان بسیار حائز اهمیت است.

-13 خلوت فضا و کنترل صدا: همواره صفحاتی نیاز است که در عین دارا بودن میزانی از شفافیت و خاصیت

کنترل کنندگی صدا، فضا را تا حدي خصوصی نماید.

-14 اموزش: طراحان مبلمان باید اگاهی هاي لازم به استفاده کنندگان از مبلمان را ارائه دهند، چرا که بسیاري از

استفاده کنندگان از چگونگی استفاده از مبلمان اگاهی ندارند و نمی دانند که چطور می توانند ان ها را با ناراحتی

هاي جسمانی که دارند وفق دهند.

-4 نتیجه گیري در خصوص طراحی بانک

با توجه به بررسی ها انجام شده نکات زیر اشکار می گردد:

-1 رضایت بالایی از میزان فضاي حرکتی وجود دارد .

-2 رضایت کمتري نسبت به مورد بالا از میزها و سطوح کار وجود دارد.

-3 نسبت به 2 مورد ذکر شده رضایت کمتري در مورد ابعاد فضاي کار وجود دارد.

علاوه بر این تحقیق نشان میدهد که در مورد اندازه و راحتی مبلمان (صندلی)، کنترل صدا، جنسیت و خلوت فضا

به ترتیب رضایت کارمندان نا مناسب است و این موارد دقت و توجه هر چه بیشتر طراحان فضاي بانک را به اصول

و راهکارهاي ذکر شده می طلبد چرا که طراحان نقش مهمی را درشکل دادن محیط بانک داشته و باید فعالیتهایی

انجام دهند تا بتوانند در کاهش تاثیر منفی عناصر فضایی بانکی داشته باشند و فضایی سالم در محیط بانک براي

کارمندان و استفاده کنندگان فراهم نمایند.

منابع:

طراحی داخلی بانک

رامین رحمانی (کارشناس ارشد معماري داخلی دانشگاه هنر تهران)

. ریخته گران، محمدرضا، هنر، زیبایی، تفکر، چاپ اول، تهران، نشر ساقی ، 1380

فیزنت، استفن، انسان، انتروپومتري، ارگونومی و طراحی، ترجمه مهندس علیرضا چوبینه و مهندس محمد موعودي، چاپ

. اول، تهران، انتشارات ماد، 1375

. کارکیا، فرزانه، رنگ: نواوري بهروري، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران، 1375

کلی ال.راس، ادوارد وینترز، کلیر کوپر، مبانی فلسفی و روان شناختی ادراك فضا، ترجمه ارشارباب جلفایی، چاپ دوم، تهران،

. نشر خاك، 1384

. 15 و 25 ، مجله معمار، شماره هاي 10

. 24 و 25 ،23 ،22 ،21 ،19 ،17 ، مجله هاي هنرهاي زیبا، شماره هاي 15

. نویفرت، ارنست. اطلاعات معماري، ترجمه حسین مظفري ترشیزي، چاپ دوم، تهران، انتشارات ازاده، 1381

Design studies; vol٢٦; no.١; january ٢٠٠٥ .

Galitz; w.human factors in office automation. atlanta; life office monagement association ١٩٨٠.

Baum;a; and valins; s. architecture and social behavior; hillside; nj; lawrence erlbaum associates;