طراحی مهدکودک

آتلیه طراحی ارگو بر 2 پارامتر عملکرد و زیبایی در دیزاین داخلی فضا ها(طراحی مهدکودک) تمرکز دارد که در عمل
اولی را بر دومی ارجحیت داده و همین امر باعث تفاوت این مجموعه با سایر همکاران شده است.
در این طرح پیشنهادی سعی شده است جدا از بررسی 2 مورد فوق در طراحی داخلی مهدکودک در
ابتدا به شخص کودک و دنیای او توجه شود .

دنیای کودکان
از نگاه یک کودک خردسال متفاوت به نظر می
دنیا قطعا رسد ؛ بسیار بزرگ، جذاب، و تا حدودی ً
حیرت انگیز است .
در طی یک سده گذشته و بر طبق تحقیقات و نظریات زیگموند فروید و سپس دیگر روانشناسان
شناختی و همینطور رفتارگرا این حقیقت محرز شد که سنین کودکی چه تاثیر شگرفی بر آینده انسانها
در سنین بزرگسالی دارد .
داشتن درک کامل از چگونگی تغییر و رشد کودکان از نظر جسمی و روانی در طول دوران کودکی
مستلزم نظارت عمیق بر عوامل مختلفی مانند :ویژگی های ارثی و ژنتیکی، تعاملی که با کودکان و
بزرگساال ِن بینند، است . دیگر دارند و همچنین محیطی که در آن زندگی و بازی کرده و آموزش می
از آنجا که رشد و توسعه خالقیت در دوران کودکی، زمینه ساز یادگیری و کسب مهارت های کودک در
بزرگسالی است، بنابراین پرداختن به آن حائز اهمیت است. خالقیت فرایندی است شامل مهارت هایی
مانند؛ حل کردن، ایدهپردازی، مفهوم سازی که به شیوه های هنری و علمی یا تولیدات صنعتی بیان
میشود و دارای بداعت و اصالت است. به قول راجرز۱۹۹۷ آدمی ذاتاً خالق متولد میشود، با این
حال خالقیت در مراحل ابتدایی زندگی تکامل یافته و به همین دلیل باید به بستر شکلگیری آن توجه
کرد .
نخستین جایگاه خالقیت دوران کودکی است. بنابراین کودک در دوران اولیه رشد خود،
قطعاً
تجربه اندوزی می کند و جرقههای بروز خالقیت زده میشود پس از آن نیز نوبت استحکام خالقیت در
اوست، استحکام را می توان تثبیت و پایداری خالقیت نامید. فرایند خالقیت در دوران کودکی که کودک
با نحوه فکر کردن آشنا می شود از اهمیت زیادی برخوردار است. خالقیت محصول دو عامل درونی
جریان و فعالیت ذهنی انسان و برونی معلومات، دانش و آگاهی های فرد است هر چه عامل داخلی
پویاتر و عامل خارجی پُر بارتر باشد، محصوالت خالقیت غنی تر است .
که منظور از تفکر آفریننده الزاماً نکته قابل تأمل دیگر این آن نوع تفکری نیست که برای نوع بشربه
طور کلی آفریننده باشد، بلکه هر نوع اندیشه یا محصول که برای صاحب اندیشه نو باشد، جنبه
آفرینندگی دارد، در واقع ا صالت اثر مهم ترین مالک خالقیت آن است. کودکان امروز، در آینده بسیار
خالق و مبتکر باید باشند زیرا دانش و تکنولوژی همواره در حال رشد و دگرگونی است .

ژان پیاژه در طی تحقیقاتش بر روی کودکان، هدف اصلی آموزش و پرورش ارتقای خالقیت برای
کودکانی، توانا به انجام دادن کارهای نو و انسان هایی خالق و نوآفرین و کاشف میداند. خالق بودن به
معنای ایجاد تغییراتی در محیط به منظور کشف ناشناخته ها و روابط جدید است. کودکان ذاتاً خالقاند،
به شرط آن که بتوانیم شرایط و موقعیتی برایشان فراهم آوریم که سرشار از ایده ها و ابتکارات جالب
باشد و آن ها بتوانند بدان وسیله استعدادها و مهارت های ناشکفته خود را شکوفا سازند و فرصتی برای
رشد و پرورش نیروی خالقانه شان پیدا کنند .
یکی از عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار طراحی داخلی متناسب با زمینه های رشد خالقیت کودکان است.
از ویژگی های کودکان که در محیط می تواند خالقیت کودکان را پروش دهد کنجکاوی، تخیل و
تحریک کنندگی محیط است. یکی از این ویژگی ها قدرت تخیل کودک است، گفته میشود که تخیل
کودک اساس خالقیت اوست. کودکان قدرت تخیل شگفت انگیزی دارند که در سن ۴تا ۷ سالگی به اوج
خود رسیده و با استفاده از چنین قوه تخیلی قادرند واقعیت ها را مطابق آنچه در درونشان است تغییر
دهند .
کنجکاوی که از محرک های مهم در امر یادگیری است. دیگر خصوصیتی است که با تحریک آن
میتوان خالقیت را در فرد تقویت کرد. این ویژگی باعث میشود، کودک در جهت کشف و شناخت گام
بردارد و قوة تخیل او تحریک شود. تحریک نیز زمانی رخ می دهد که میزان اطالعات موجود در یک
محیط، از ظرفیت پذیرش و درک انسان فراتر شود. محیط مناسب برای تقویت مهارت تفکر خالق و
بازی خالقانه، پیچیدگی و رمزآمیز بودن فضا، تنوع فضایی و به طور کلی طراحی محیط مناسب
برای تقویت مهارت های کودک در این زمینه بسیار تاثیرگذار است >>

-1 مبحث عملکرد:

شکل دادن به آینده: در هنگام طراحی فضا برای کودکان چه چیزی را باید در
نظر گرفت:

به طور کلی، قوانین جهانی برای طراحی خوب وجود ندارد .
اما به لطف چندین دهه تحقیقات که در زمینه رشد جامعهشناختی و روانشناختی کودکان در
دانشگاههای سراسر جهان انجام شده است،
دادههایی وجود دارند که چند اصل کلیدی را نشان می دهد

دکتر ماریا مونته سوری، پزشک و مربی ایتالیایی، در آغاز قرن بیستم شروع به توسعه روش
آموزشی خود کرد .
آموزش معروف مونته سوری تکنیک ها و روش هایی را ارائه میکند،که سبب ایجاد سالمت جسمی و
روانی کودکان شده و استقالل، عزت نفس، و مهارت های اجتماعی آنها را تحریک میکند، و به رشد
سالم کودکان کمک می کند .
این روش به سه رکن می پردازد :
کودک/ بزرگسال آگاه / محیط آماده که همه به هم پیوسته و وابسته به یکدیگر هستند .
این نشان می دهد که یک بزرگسال آگاه که به خوبی از رشد کودک آگاه است، باید محیطی را طراحی
کند که آرام، صلح آمیز، صبور، صمیمی، هماهنگ، و برای کودکان و بزرگساالن به طور یکسانی
قابل احترام باشد . وی در این راستا باید موارد زیر را مد نظر قرار دهد :
▪ وسایل ایمن و ظاهرشان
بسیار مهم است که محیط کودکان عاری از باکتری باشد، به همین دلیل والدین اغلب ترجیح می دهند
سطوحی مانند سطوح براق یا نیمه براق آنتی باکتریال، میکروفیبر، یا وینیل داشته باشند که به راحتی
تمیز شوند، فاقد مواد شیمیایی مضر بوده و مستعد رشد حشرات کوچک نباشد .

▪ مقیاس
لوکوربوزیه در متن اصلی ”به سوی یک معماری جدید“ اظهار داشته است که ”یک فرد با چشمان
خود که 5 فوت و 6 اینچ) ۱60 سانتی متر ( از زمین فاصله دارد، به آفریده معماری نگاه می کند“ این
در حالیست که کودک خردسالی که چشمانش به طور متوسط، حدود 3 فوت و 6 اینچ )۱05 سانتی
متر( از زمین فاصله دارد طور دیگری به دنیا می نگرد .
فضاهای داخلی ساخته شده برای کودکان باید متناسب با قد و نیازهای محیطی آنها کوچک شود، به
طوری که آنها قادر باشند در اطراف محیط حرکت کرده و بدون دخالت یا کمک یک بزرگسال با آن
فضا تعامل داشته باشند .
عالوه بر این، قرار گرفتن در فضاهای کوچک تر، احساس غلبه اتاق ها و مبلمان با اندازههای معمولی
بر محیط را از بین می برد و به بچه ها این امکان را میدهد که احساس امنیت و آزادی بیشتری کنند .

▪ فضاهای تعاملی که فعالیت بدنی را ارتقاع میدهد
برای ارتقای بیشتر رشد جسمی و ذهنی سالم، معماران فضاهایی را طراحی کردهاند که خالقیت
طبیعی و آزادی در بازی و کاوش را، چه از طریق ساختارهای هندسی روی هم یا بازی ها و چه
سرگرمیهای داخلی، ممکن میسازد .

زیرا بچه ها از طریق درگیری فیزیکی در قالب بازی یا تمرینات بدنی بهتر آموزش میگیرند و در
حالی که برخی از والدین ترجیح می دهند در سنین پایین از استفاده، از صفحه نمایشهای دیجیتال و
فناوری خودداری کنند، برخی دیگر دوست دارند کودکان خود را از همان ابتدا از طریق صفحه
نمایش های تعاملی تعبیه شده در اتاق بازیشان درگیر کنند .
▪ سطوحی که امکان استفاده از حواس را فراهم میکند
عالوه بر صفحه نمایش های دیجیتالی که در باال به آنها اشاره شد، استفاده از سطوح بافت دار نشان داده
است که حواس کودکان را بیشتر تقویت می شود .
سطوحی که با اصطکاک صدا ایجاد میکنند یا تغییر رنگ می دهند به تحریک حواس کودکان کمک
میکنند .
همین امر را میتوان در مورد تخته گچی یا وایت برد نیز گفت که به کودکان کمک میکند تا مهارت
های حرکتی خود را از طریق طراحی و نقاشی بهبود بخشند .
به عنوان مثال، آینه ها ، به آنها کمک می کنند تا یاد بگیرند که چگونه حاالت چهره و احساسات را
تشخیص دهند .
▪ قابلیت دسترسی و سازگاری
یکی از مهم ترین ویژگی های معماری کودک محور، ویژگیهای مختص کودک است که به آن ها اجازه
میدهد تا تنها بر خودشان تکیه کنند. مشابه مقیاس، معماری قابل دسترس به کودکان فضایی را می دهد
تا خودشان در فضا کاوش و پیمایش کنند،
با این حال، هیچ کودکی یکسان نیست و هر گروه سنی نیازهای محیطی متفاوتی دارد. به همین دلیل
است که توصیه می شود فضاها تغییرپذیر باشند و به موازات رشد کودکان تکامل پیدا کنند .
▪ باز بودن به سمت فضای بیرون
قرار نیست کودکان در یک فضای خاص محدود شوند. د ر این سن است که آنها از تمام حواس خود
برای کشف دنیای اطراف خود استفاده می کنند .
پروژه هایی که در طبقه همکف ساخته می شوند از دسترسی مستقیم به مناظر مجاور بهره می برند و به
کودکان امکان حضور در فضای باز را میدهند .

▪ تاثیر معماری فضای کودک در پرورش خالقیت
برای کودکان بسیار با اهمیت است که در دوران اولیه زندگی اهمیت چگونگی و چرایی خلق طراحی
معماری و تاریخچه آن را بدانند. همچنین کودکان بایستی کیفیت فرم های هنری را بشناسند و قدردانی
کنند. کودکان و نوجوانان بایستی بیاموزند که معماری به عنوان بخشی طبیعی از زندگی روزانه است و
آموزش معماری و طراحی همانند سایر هنرهای بصری و موسیقی مورد اهمیت واقع شده است. مشارکت

فعال در معماری طراحی سبب شده تا نیازهای اولیه کودکان برای مشارکت خالقانه با محیط پیرامون
تامین شود، در نتیجه دیدگاه خالق و نوآورانه در جامعه پرورش می یابد .

▪ بررسی معماری فضای کودک برای بازی
هدف بازی کردن، آموختن و رشد کودکان است. در طراحی معماری فضای کودک چالش، مبارزه با
عدم فعالیت و بی حوصلگی توسط طراحی و تعبیه حوزه های بازی است که قابلدسترسی برای کودکان
در سنین مختلف است. مبلمان و چیدمان فضای کودک به ویژه فضای بازی به نحوی است که کودکان
بدوند، بپرند، سر بخورند و باال روند. در طراحی معماری فضای کودک ارایه خدمات زیر مهم است:
مشورت و پرسش درباره نیازهای کودکان، طراحی الهام بخش، اجرای صحیح، رسیدگی و نگهداری.
به طور مثال در طراحیفضاهای بیرون مدرسه از سازه هایی برای آموختن و بازی کردن در زمان
اوقات فراغت استفاده شده است. تقویت مهارت های اجتماعی، کاربرد تخیل، حواس پنجگانه، ریاضیات
وزمان نیازمند ارایه راه حل ها برای طراحی در معماری فضای کودک است .
ایده های معماری برای فضای کودک
ایده های معماری برای فضای کودک عبارتند از ۱( فضای تعاملی و م حیط های مجازی مشارکتی جذاب
که به کودکان و خانواده هایشان اجازه می دهد تا با کاربرد حواس پنجگانه بامحیط ارتباط برقرار کنند؛
۲( فضای دگرگونی پذیر که از تمامی رسانه های جمعی به ویژه در گالری های نمایشی استفاده کرده
است؛ 3( فضای سیال که از تمامی شرکت کنندگاندعوت به عمل آورده تا آموختن تجارب جدید را در
فضای معماری امکان پذیر کنند؛ ۴( خلق فضاهای معماری ویژه ای که کودکان به صدا و نور واکنش
نشان داده و خلق احتماال مشارکتی و مرتبط به هم ایجاد شده است
دسته بندی کالن فوق را می توان به زیر شاخه های زیر تقسیم نمود :
• البی
• مدیریت
• کارکنان
• اتاق وسایل کارکنان
• کارگاه خالقیت
• ورودی
• تحویل کودک
• آتلیه نقاشی
• آتلیه کاردستی
• آتلیه مجسمه سازی
• آتلیه موسیقی
• سفالگری

• نمایشگاه
• اتاق تلویزیون
• اتاق قصه خانی
• آبدارخانه
• فضای بازی
• غذاخوری
• فضای ورزشی
• اتاق استراحت
• آزمایشگاه علوم
• کارگاه عروسک سازی
• سرویس بهداشتی
• سالن کنفرانس
• سالن جشن
• کمک های اولیه
• فضای بازی آبی
• تئاتر عروسکی
• شعرخوانی
• کتابخوانی
• انبار
• مزرعه گیاهان
• شن بازی
• بازی های دستی
• تاسیسات
• مانیتورینگ و بایگانی
• نقاشی دیواری

در موارد باال، برخی از فضاها ممکن است از اهمیت کمتری برخوردار باشد و برخی نیز وجودشان
ضروری باشد؛ بودن یا نبودن هر یک از این موارد به نظر کارفرما بستگی دارد.

-2 مبحث زیبایی:

المان زیبایی را می توان در فرم،رنگ و نورپردازی محیط به تفصیل بررسی نمود
فرم:
ایمنی شاید یکی از اولویت های اصلی در طراحی فضاهای کودکان باشد و یکی از خطرناک ترین
ویژگی ها لبه ها و زوایای تیز است، بهویژه زمانی که هم سطح چشم های کودکان یا در نزدیکی سر،
دست ها و پاهای آن ها قرار دارند .
برای اجتناب از افزودن محافظ یا برچسب در گوشه های مبلمان، طراحان به طراحی به حالت منحنی
با لبه های گرد ویا صیقلی متوسل شده اند .
از نظر زیبایی شناسی، نیم رخ های منحنی به فضاها ظاهری جوان، جالب و مدرن می بخشد که ما را
به دوران کودکی مان می برد .

رنگ:

رنگها در شخصیت انسانها، به خصوص کودکان تأثیر به سزایی داشته، و باعث ایجاد تجربه های
هیجانی از قبیل خنده، شادی، غم و اندوه، آرامش و تحریک پذیری، سکون و هیجان میگرد د .
آنان رنگهای زنده و مرکب را که در ترکیبی متناسب باهم قرار گرفته باشند، ترجیح میدهند. آشنایی با
رنگها میدان فکر و عمل را باز و وسیع و بعضی از مشکالت و معضالت را به کلی برطرف می
نماید. کودک از رنگهای تلفیقی کمتر و یا به ندرت استفاده می کند. رنگی که کودک می شناسد رنگی
نیست که از اختالط و درهم آمیختن آبی و سفید و قهوه ای بدست آید گویی میترسد که از امتزاج رنگها
به مقصود نرسد؛ زیرا آنچه که می بیند ، همان رنگهای متداول و طبیعی است. قهوه ای رنگ غم
کودکانه است و سفید و زرد، شادی زا و پرهیاهو هستند . هرچه کودک بیشتر رشد میکند، زمینه ذهنی
مساعدتری برای درک اشیاء می یابد . او به تدریج رنگها را باید با یکدیگر مخلوط می کند و رنگ
تازه ای میسازد . یکی از را ههای شناخت بیماری روانی در کودکان و حتی بزرگساالن، آزمایش رنگ
است. چون رنگ تا حدود زیادی بیانگر تعادل و میزان سالمتی شخص می باشد . از این نتایج می
توان در طراحی فضاهای عمومی ویژه کودکان استفاده نمود . از این رو در راستای طراحی فضاهای

مورد نیاز کودک، می توان جایگاه رنگ را برای دلپذیر و گیراتر کردن فضاها، به کمک نقاشیهای
آنان مشخص نمود . به طورکلی، در محیطهای کودکان باید از ترکیب بند یهای متضاد و خیلی شدید که
دارای تنش هستند، پرهیز گردد . رنگهای مورد استفاده نیز از نظر شدت نباید شدید باشند، بلکه به
طورغالب باید از توالیهای مالیم رنگها استفاده شود. رنگهای روشن از دید بچه ها، بزرگ و رنگهای
تاریک، بی روح به نظر می آیند. لذا وقتی که موضوع رنگ به میان م یآید، بچه ها ترجیح میدهند که
رنگها مخلوط باشند. رنگهای سفید و سیاه در همه جا خسته کننده به نظر می آیند . کودک تنوع طلب
است و از فضاهای یک شکل، یک رنگ و یکنواخت خسته میشود .بر طبق مقاالت منتشر شده در
راستای اثرات رنگ درکودکان بیش فعال، از تحریک رنگ برای تقویت توجه و فعالیت در کودکان
بیش فعال استفاده شده است. رنگ از لحاظ نظری می تواند به عنوان محرک و مشوق برای این
کودکان عمل کند، که به تقویت توجه و تحریک مداوم آنها کمک میکند . بنابراین رنگ می
تواندکودکان بیش فعال را آرام کرده و فعالیت را پایین آورد، آنان را کنترل کرده و توجه آنها را باال
میبرد.

نور:

بسیاری از افراد بر این عقیده اند که نورپردازی اهمیت کم تری نسبت به عملکرد زیبایی شناختی در
فضا دارد. به این صورت که در درجه اول نوع و میزان نور و پس از آن زیبایی شناسی آن مورد
توجه باشد. اما این برخالف باور عموم است. بسیاری از معماران و طراحان داخلی بر این باورند که
طراحی نورپردازی مناسب می تواند به شدت بر ایجاد حس آرامش، راحتی و امنیت افراد به خصوص
کودکان تأثیر مثبت داشته باشد همچنین ارزش های زیبایی شناختی، عملکردی و محیطی را افرایش
دهد. به عالوه انتخاب سیستم نورپردازی به عنوان یک کل ممکن است که به بهبود بهره وری و
پایداری در داخل ساختمان کمک کند . فضاهای مطلوب کودک باید به نحوی روشن و نورگیر باشند که
با مقدار زیادی نور خورشید، نور طبیعی و شفافیت همراه هستند، بر احساسات کودکان تأ ثیر مثبتی
میگذارند. از دید آنها، این فضاها، صمیمی و شادی آور هستند. از طرف دیگر، اتاق های تاریک با
نور کم و نور مصنوعی، نامساعد به نظر می رسند.
در مورد نیاز کودکان، توجه به کمیت، کیفیت، نوع المپ برای هر محیط متفاوت، چه برای خوابیدن،
بازی کردن و مهم تر از همه برای آموزش آن ها بسیار ضروری است. اهمیت و نقش نور در
دکوراسیون داخلی و به خصوص در فضاهایی کودکان در آن قرار می گیرند بیش تر می شود. در
ادامه اهمیت نور را به طور مفصل شرح خواهیم داد :
_موقعیت قرارگیری المپ ها
_نوع المپ ها
_سیستم نورپردازی
_اهمیت المپ های دیمر
_کلید برق خودکار و اتوماتیک

• نوع المپ ها
توصیه می شود نورهایی کلی و محیطی دارای دمای باال و تمی گرم باشد تا بتواند نور آفتاب را شبیه
سازی کند. برای محیط های آموزشی کودک که نیاز به توجه و تمرکز باالیی دارند، از المپ هایی با
تنالیته های سرد استفاده می گردد. فضاهای بازی )جایی که کودکان بیش ترین زمان خود را در آن
سپری می کنند( باید دارای تهویه مناسب و همچنین نور طبیعی باشد .

• سیستم نورپردازی
در هنگام انتخاب سیستم های نوری باید توجه خاصی داشته باشید، به خصوص برای انواع المپ هایی
که در ارتفاع قد کودک قرار می گیرند. برخی از مواردی که باید در سیستم نورپردازی بدان توجه
داشته باشید به شرح زیر می باشند :
_ریل های قابل تنظیم
_لوسترها
_نورپردازی کف
_المپ های دیواری
_المپ هایLED
• اهمیت المپ های دیمر
نصب و به کار بردن المپ های دیمر برای ایجاد فضاهایی متناسب با شرایط کودکان بسیار مفید می
باشد، زیرا افراد می توانند بر اساس میزان نور مورد نیاز آن را تنظیم کنند.همچنین المپ های دیمر
تضاد میان تاریکی و روشنایی موجود در فضا را کاهش می دهد. این خود می تواند از تأثیرات مضر
بر چشم افراد را کاهش دهد .